Wandopbouw
Het alpha en omega van een sauna is de wandconstructie. Die moet natuurlijk stabiel zijn, maar moet vooral ook goed isolieren. De warmte moet natuurlijk in de cabine blijven. De manier van bouwen is erg verschillend voor enerzijds massiefhoutsauna’s en anderzijds voor elementsauna’s.
De wanden van massiefhoutsauna’s zijn – logischerwijze – gebouwd uit massief hout, meestal met latten die minstens 4,4 centimeter breed zijn. Maar breder gaat natuurlijk ook. Het grote nadeel: dat massief hout is door die breedte niet goedkoop; integendeel zelfs. Bovendien voelde ik me zelf – als amateur handwerker – beter bij het bouwen van een elementsauna.
Elementsauna’s worden opgebouwd uit verschillende lagen:
- Een buitenlaag
- Een raamconstructie
- Isolatie
- Afhankelijk van de gekozen isolatie ook een aluminium dampscherm
- Profielhout (Interieur), met of zonder tegenlatten
Zo dun als mogelijk, maar…
Omdat de ruimte slechts 196 centimeter breed is, was het voor mij erg belangrijk, de saunawanden zo compact (dun) als mogelijk te houden, zonder daarbij in te moeten boeten wat betreft stabiliteit en isolatiewaarde.
Met ventilatie
Naast de dikte van de saunawand moet er ook nog ventilatieafstand ingepland worden. Een sauna mag nooit direct tegen een muur gezet worden, omdat in dat geval de lucht erachter niet meer kan circuleren. In dat geval bestaat er hoog gevaar voor schimmelgroei (door de luchtvochtigheid en veranderende temperaturen).
De aanbevolen minimumafstand tussen sauna en kelderwand bedraagt 5 centimeter. Als het om een buitenwand gaat (die niet altijd even goed geïsoleerd is), is het beter om 10 centimeter ventilatieafstand in te plannen.
Omdat ons huis een erg goed geïsoleerde nieuwbouw is, heb ik beslist om aan elke kant minstens 5 centimeter ventilatie-afstand te houden. Zo gaan er in de breedte slechts 10 centimeter “verloren” voor de ventilatie.
Met stabiele wanden
De saunawanden moeten natuurlijk zeer stabiel zijn. De sauna heeft namelijk een massief eigengewicht, en bovendien moet de constructie natuurlijk ook de saunabanken en de saunagasten kunnen dragen. Daarom heb ik besloten om de wanden met volgende lagen te bouwen.
- Buitenlaag uit de dunste OSB-plaat met tand-groef, die ik kon vinden (1,2 centimeter)
- Raamconstructie (4,5 centimeter breed voor de wanden 6 centimeter voor het plafond)
- Isolatie (4 centimeter brede minerale wol)
- Alu-dampscherm (0,01 millimeter dik)
- Profielhout in elzenhout zonder tegenlatten (1,5 centimeter dik)
Daaruit komt een totale wanddikte van in totaal 7,2 centimeter.
De zichtbare buitenwanden van de sauna hebben ook langs de buitenkant profielhout (els), identiek als voor het interieur. Die wanden (of delen van wanden) zijn dus nog een keer 3 millimeter dikker.
1. Het basisframe
Omdat de sauna grotendeels in een nis in de ruimte staat, heb ik beslist eerst het basisframe te maken, en dan elke wand apart (liggend), om dan de volledige wand op het basisframe te schuiven en te fixeren.
Theoretisch zou het eenvoudiger zijn eerst de hele raamconstructie te bouwen en vervolgens de buitenlaag uit OSB-platen te bevestigen. Maar deze bouwwijze is hier helaas niet mogelijk, omdat er bij drie van de vier wanden niet genoeg plaats zou zijn om de OSB-platen vast te schroeven (omdat de sauna op slechts 5 centimeter van de wand staat). Theoretisch zou het ook mogelijk gewest zijn om het basisframe, de raamconstructie en de OSB-platen volledig te bouwen, en vervolgens de gehele constructie op de juiste plaats te schuiven. Maar ook dat was bij ons geen optie, omdat de grootte van de kelderruimte dit niet toeliet.
Dus kwam eerst het basisframe. Daarvoor gebruikte ik houten balken van 4,5 centimeter dik en 9 centimeter hoog. Enerzijds omdat die dikte en hoogte een zeer stabiel basisframe vormen. Anderzijds wilde ik ook een hoog basisframe voor het geval er ooit een probleem met (grond)water in de kelder zou optreden. Gelukkig was dat nog nooit het geval (en hopelijk blijft dat ook zo!), maar zo ben ik zeker dat de isolatie nooit van onder vocht kan trekken. Minerale wol geeft vochtigheid namelijk helemaal niet goed af, met gevaar voor schimmelgroei tot gevolg.
Dus wanneer er nu een beetje water in de kelder zou komen, of de wasmachine, die naast de sauna staat, een keer raar doet, wordt de basisconstructie wel nat, maar blijft de isolatie tot een hoogte van 9 centimeter beschermd en droog.
Omdat onze kelder niet door de meest getalenteerde tegellegger betegeld werd, zijn er meerdere oneffenheden op de vloer, die waterpas werken zo goed als onmogelijk maken. Daarom heb ik beslist het hele basisframe aan de onderkant te bekleven met een 4 centimeter brede compriband. Deze compriband deint zich uit tot een dikte van 2 centimeter, zodat alle oneffenheden op de vloer gecompenseerd worden. En nog een extra voordeel: op die manier is de cabine langs onder optimaal geïsoleerd.
Dit soort compriband vind je niet in de doe-het-zelf-zaak. Daar vind je enkel dunne compriband (1 tot 2 centimeter), die gedacht is voor het isoleren van ramen en deuren. Ik heb de compriband online gevonden, op Amazon.
Het product is fantastisch; het is makkelijk te kleven en te bevestigen, en deint binnen ongeveer 2 uur uit op de volledige dikte. De compriband heeft dan ook alle oneffenheden gecompenseerd, exact zoals ik het gehoopt had.
Het basisframe, hier nog met de compriband bovenaan (zodat de band tot de volle 2 centimeter dikte kan uitdijen). De korte balk in de 5-hoek is slechts de plaatshouder voor waar later de deur komt. Die wordt dus later verwijderd.
De compriband bij het aanbrengen.
De compriband, aan de ene kant nog gecomprimeerd, aan de andere kant al (gedeeltelijk) uitgedijd.
2. Raamconstructie en buitenste laag
Voor de raamconstructie gebruikte ik een zogenaamde “jig-set”, zodat ik zonder metalen hoeken stabiele verbindingen tussen twee balken kon maken. Met een specifiek boorsjabloon en boor wordt eerst een gat in een bepaalde hoek voorgeboord. Wanneer die boringen klaar zijn (ik maakte er drie per T-Verbinding), kunnen de balken vastgeschroefd worden. Ik heb al heel wat houtbouwprojecten achter me; en de sauna is het eerste project, waarbij ik de jig-set gebruikte. En ik ben enorm enthousiast. Het set hoort nu bij mijn vaste uitrusting, en wordt erg vaak gebruikt.
Het voorboren neemt natuurlijk een beetje tijd in beslag, maar na een beetje oefening gaat dat ook best vlot. Ik zou zeggen: verbindingen met metaalhoeken zijn qua arbeidstijd ongeveer even tijdsintensief als met de jig-set. Maar metaalverbindingen zijn relatief duur (per verbinding een hoek en 6 schroeven). En voor een sauna moeten er erg veel T-verbindingen gemaakt worden…
Met de jig-set heb je echter enkel drie schroeven nodig. Dus ook in de portemonnaie en voor het saunabudget een goed argument pro.
Hier een paar beelden om dat alles iets duidelijker te maken.
De jig-set kan afhankelijk van de breedte en de dikte van het hout ingesteld worden, zodat de boorgaten dieper of minder diep zijn, en dichterbij of verder weg van de T-Verbinding. Ik beveel aan een paar oefengaten te boren, om te kijken welke instelling het best is voor de gekozen houtbalken.
Belangrijk is dat de schroeven een niet-verzinkende kop hebben. Dat wil zeggen dat de kop plat is, zodat de schroef zich niet verder in het hout boort. Zo kunnen de schroeven het hout niet versplinteren. Ik heb daarvoor Spax-schroeven met volledige schroefdraad gebruikt, in 5,0 x 70 mm. Die schroeven zijn best speciaal, en daarom maar moeilijk te vinden in de normale doe-het-zelf-zaak. Bovendien zijn ze daar ook best duur. Via Amazon vond ik de schroeven best voordelig in een groot pak van 500 schroeven.
De lengte van de schroeven moet natuurlijk altijd afgestemd zijn op de dikte van de gebruikte balken.
Voor de twee hoeken van 45 graden, waar later de deur gemonteerd wordt, heb ik in een houtspeciaalzaak in de buurt twee balken (4,5 x 9 centimeter) over de hele lengte in een hoek van 45 graden laten zagen. Daar lukt hen dat met zo’n precisie, die ik thuis met mijn cirkelzaag nooit (zo exact) had kunnen bereiken.
3. Isolatie en dampscherm
Bij de bouw van een sauna in elementbouwwijze zijn er twee opties voor de isolatie. Allereerst is er isoleren met houtvezels. Dan blijft de sauna “ademen”, wat betekent dat de hele wand, inclusief de isolatie, relatief goed vochtigheid kan op- en afnemen. Daarom moet er bij houtvezelisolatie geen dampscherm aangebracht worden. De prijs is minimaal hoger dan isolatie uit minerale wol.
Ik heb voor minerale wol – en dus ook voor een dampscherm – gekozen, omdat ik deze manier van isolieren al kende, en me daarom ook eenvoudiger leek qua montage. Bovendien had ik nog nooit gewerkt met houtvezelisolatie.
Vervolgens heb ik de hele cabine met een alu-dampscherm uitgerust. Die is robuuster en dikker dan aluminiumfolie, en heeft als functie de vochtigheid in de sauna te houden; Daarom is het extreem belangrijk dat het dampscherm absoluut dicht is, zodat er geen vochtigheid in de isolatielaag kan komen.
Het dampscherm wordt eerst met een elektrische nietmachine aan de houten balken bevestigd. Vervolgens wordt elke naad, elke hoek en elk klein gaatje met aluminium kleefband afgekleefd. Hierbij loont het om te investeren in hoogwaardige aluminium-kleefband. Enerzijds omdat de alu-kleefband van de doe-het-zelf-zaak niet gedacht is voor de hoge temperaturen in een sauna, maar anderzijds ook omdat professionele alu-kleefband veel eenvoudiger is om te verwerken en te bevestigen.
Geïsoleerde wand, met links onderaan het gat voor de luchttoevoer, die onder de sauna-oven komt.
Geïsoleerde wand met luchtafvoergat in ongeveer 60 centimeter hoogte. Later komt daarvoor een schuiver zodat het gat naar believen open- en toegemaakt kan worden.
Het alu- dampscherm, met aan de rechterwand al de eerste profiellatten van het interieur.
4. De saunadeur
We hebben gekozen voor een glazen deur, omdat we die optisch mooier vonden dan een houten deur. Ze geeft de sauna een moderne look. Een glazen deur isoleert weliswaar niet zo goed, maar omdat we sowieso al een best krachtige oven kozen, wordt dit warmteverlies (dat ook niet zo groot is) goed opgevangen. We wilden de deur liefst ook zonder drempel. Zo is het eenvoudiger om de vloer in de sauna te poetsen. In elk geval had ik in het begin wel mijn twijfels over of een drempelloze deur in de 5-hoek-constructie wel stabiel genoeg zou zijn.
De saunadeur hebben we vrij goedkoop online besteld. Ze is zonder drempel, 69 centimeter breed (in plaats van de standaard 59 centimeter) en heef een prachtige moderne vertikale greep. Omdat de saunadeur op maat gemaakt wordt, bedroeg de productie- en levertijd ongeveer 3 weken.
Het inbouwen van de deur ging zeer makkelijk. Het lukte me helemaal alleen! Natuurlijk is het zekerheidsglas (8 mm) wel ongelofelijk zwaar. Dus heb ik de glazen deur eerst uit het kader gehaald, dan het kader gemonteerd, en vervolgens het zekerheidsglas opnieuw in het kader gehangen.
Daarmee waren de wanden klaar, buiten de verkleding van de cabine met profielhout.
